حافظ و نگاهی دیگر
نگاهی به کتاب «حافظ از نگاهی دیگر»
چند روز پیش «حافظ از نگاهی دیگر» نوشته علی حصوری (نشر چشمه) را خواندم. خیلی به دلم نشست. با آنکه به قول مؤلف، کتاب بیشتر ذوقی بود تا تحلیلی و خود ایشان از تألیف چنین نوع کتابی ناخرسند بود، اما معرفی جالب او از حافظ و ادوار زندگی اش قابل قبول و سهل الوصول بود. مؤلف ادعا داشت که حافظ در ادوار مختلف زندگی (جوانی، میانسالی و پیری)، انسانی اهل بهره گیری از تمتعات دنیوی بوده و هیچ گاه اهل تصوف که هیچ حتی اهل عرفان نیز نبوده است و بالکل عوالم او با عوالم عرفا متفاوت بوده است. استنادات ایشان به شعر حافظ جالب و تأمل برانگیز است. در اواخر کتاب نیز اشاره می کند که حافظ بیشتر تحت تأثیر عوالم مهرپرستیِ باقیمانده در شیراز آن روز بوده است.
مؤلف از خواننده شعر حافظ می خواهد پیش از آن که حافظ را با عینک عرفان و با ابزار تأویل بخواند عین شعر حافظ را پیش رو داشته باشد و بدون هیچ مقدمه و پیش داوری مطالعه کند. در این حالت متوجه خواهد شد که عناصر عرفانی در شعر حافظ نه تنها اندک که نزدیک به هیچ است و اشعار دارای این مضامین عمدتا نامعتبر و غیر قابل استناد هستند. در مقابل آنچه بر عیش و مستی و خوش باشی و رندی (با تعریف حصوری) وجود دارد فراوان و تقریبا کل مجموعه اشعار حافظ را شامل می شود.
در مورد ادوار زندگی حافظ و شعرهای مربوط به هر دوره هم تقسیم بندی خلاصه، ساده و سهل الوصولی در کتاب آمده است که خواننده را از کتاب های مفصل دیگر مانند تاریخ عصر حافظ و ... مستغنی می نماید هرچند برای غور بیشتر و دقیق تر در زندگی حافظ با نگاه پژوهشی مراجعه به منابع تحقیقی مفصل و مستند لازم خواهد بود.
به هر حال آقای علی حصوری بر خلاف نظری که در سالیان اخیر توسط افرادی که سخنانشان میان عموم برد داشته، باب و ترویج شده است (به عنوان مثال در کتاب عرفان حافظ مرتضی مطهری انتشارات صدرا) و حافظ را عارف تمام عیار معرفی می کند برخاسته و به نظر من در کتابی با این حجم کم در اثبات نظر خود موفق بوده است.
