نگاهی به کتاب «حافظ از نگاهی دیگر»
چند روز پیش «حافظ از نگاهی دیگر» نوشته علی حصوری (نشر چشمه) را خواندم. خیلی به دلم نشست. با آنکه به قول مؤلف، کتاب بیشتر ذوقی بود تا تحلیلی و خود ایشان از تألیف چنین نوع کتابی ناخرسند بود، اما معرفی جالب او از حافظ و ادوار زندگی اش قابل قبول و سهل الوصول بود.
نگاهی به شعری از «خاسته»
مرحوم اصغر حاج‌حیدری «خاسته» (1324-1391) را بیشتر از یکی دو بار آن هم اواخر عمرش ندیده بودم. چهره‌ای روستایی و آفتاب سوخته داشت با لبخندی که از صورتش محو نمی‌شد. لباسی ساده و تا حدودی مندرس بر تن می‌کرد و کلاهی بر سر می‌گذاشت که او را از طبقة فرودست جامعه نشان می‌داد. تا وقتی شعر خواندنش را نشنیده بودی به سیمایش نمی‌خورد شاعر باشد. اما وقتی لب به شعر می‌گشود شعرش را روان، پرمغز و خالی از اشکال و انحراف می‌یافتی. سخن گفتنش دلنشین و خودمانی و به دور از هرگونه تکلف بود. به شاعرنمایان روشنفکر نمی‌مانست و اصلاً در جو چنان فضاهایی تنفس نمی‌کرد. شاید به همین خاطر دیر به شهرت رسید و تا زنده بود چندان شعرش پاس داشته نشد.
وقتی از دنیا رفت تشییع باشکوهی از او به عمل آمد که جای شگفتی برای من داشت. چرا باید مردم یک شهر کوچک برای یک شاعر این‌گونه به خیابان بیایند؟ اصلاً مگر چند نفر اهل شعر و ادب در این شهرستان (خمینی‌شهر/سده) هستند که خاسته را بشناسند و غم از دست دادنش آنها را به تشییعش بکشاند؟ نکته اینجا بود که خاسته (بر خلاف بسیاری) برای شاعران شعر نمی‌گفت. خاسته شاعر مردم بود و برای آنان شعر می‌گفت. این را از کجا فهمیدم؟
(نگاهی به اشعار عاشق اصفهانی، بخش دوم: گزیده)
برای آشنایی بیشتر با سبک و لحن و زبان و فضای شعر عاشق تعداد محدودی از ابیات او را به انتخاب خودم می آورم. ابیات انتخاب شده بیشتر تک بیت های نابی هستند که مثلا در یک غزل می درخشیده اند. هر چند با این کار موافق نیستم و فکر می کنم یک بیت باید در فضای کلی تمامی شعر چشیده شود ولی به علت ضیق فرصت و کم همتی به همین مقدار اکتفا کردم.
(نگاهی به اشعار عاشق اصفهانی، بخش اول: مقدمه و معرفی)
گاهی آدم به سرش می زند پا را از حیطه مطالعه اشعار مولوی و حافظ و سعدی و فردوسی و نظامی و بزرگان فوق مشهور دیگر فراتر نهد و به دیوان دیگر شعرای زبان فارسی که حتی برخی برای خود نام و نشان و سبک و روش ویژه ای دارند اما مورد بی مهری قرار گرفته اند سری بزند. به راستی در قلمرو زبان فارسی شاعران بسیاری داریم که هر کدام دنیایی از رنگ و نور و زیبایی آفریده اند اما آنقدر تمرکز بر روی شاعران خاصی پیدا کرده ایم که آنها را با تمام جذابیتشان در بوته نسیان نهاده ایم و به راستی تا آدم به سرش نزند به سراغ آنها نمی رود.
(سیری در اندیشه های ماکیاولی بخش دوم: معرفی)
شهریار کتابی است که ماکیاولی بعد از شکست ها و ناکامی هائی که در عرصه ی سیاسی داشته و به فلاکت و ادبار گرفتار آمده جهت تقرب به دربار و بازیافت دوباره ی جایگاه خویش به نگارش درآورده است. هرچند موفق به نیل به این خواسته خود نشده و در دوران عمر خود شاهد بذل توجه شاه زمانه به این کتاب نگردیده است و تنها بعد از فوت اوست که مورد توجه قرار می گیرد و با تشخیص کلیسا کتاب ارزشمند تلقی می گردد و بسیاری حادثات دیگررخ می دهد که سرنوشت پرفراز و نشیبی برای آن رقم می زند.
(سیری در اندیشه های ماکیاولی بخش اول: مقدمه)
قدما بر این عقیده بودند که انسان مدنی الطبع است. بدین معنی که طبیعت انسان به گونه ای است که خواهان زندگی دست جمعی در محدوده ای مشخص و در کنار دیگر انسان هاست. این گونه زندگی لا جرم مشکلات و مسائل خاص خود را نیز در پی دارد. شبیه داستان خار پشت هایی که در اثر سرما به یکدیگر نزدیک می شوند تا گرم شوند ولی وقتی بیش از اندازه نزدیک می شوند خارهایشان در بدن همدیگر فرو می رود و مجبورند از هم فاصله بگیرند. انسان ها نیز مایل به در کنار هم بودن هستند ولی از آنجا که هر کدام سلایق و علایق و روش زندگی ویژه ی خود را دارند پس از اینکه در کنار هم قرار گرفتند مشکلات به مرور بروز می کند و مجبور می شوند از یکدیگر دور شوند.
(نگاهی به کتاب «عقاید النساء یا کلثوم ننه» نوشته آقا جمال خوانساری از علمای اصفهان در دوره صفویه)
دین از جمله مقولاتی است که با زندگی و روحیات و افکار عموم مردم (عارف و عامی – خواص و عوام) سر و کار دارد. از آنجائی که بسیاری از مردم از داشتن دانش و مطالعه گسترده و در نتیجه شناخت درست نسبت به مقوله های دینی برخوردار نیستند، احتمال ایجاد انحراف در دین بسیار زیاد بوده و هر آن انتظار می رود مردم تحت تأثیر سخن دیگران و یا علایق و سلایق خود (آگاهانه یا ناآگاهانه) مقولات دینی را تحریف و بر ذهنیات خود منطبق نمایند. در اینجاست که وظیفه ی علمای ربانی و دین شناسان آگاه و شجاع، بارز و ظاهر می شود تا با دانش و تقوایشان جلو انحرافات را بگیرند و مانع از ورود خرافات و عقاید سست و بی پایه به مرزهای مقدس دین شوند.
پیروان باب و بهاء از چه کسی پیروی می کنند؟ (بخش سوم: مناظره)
بنا به روایت تنکابنی با «طلوع باب ضلالت مآب طغیان ایاب و شورش عوام کالانعام، از جانب سنی الجوانب محمد شاه او را در قریه چهریق محبوس ساختند. و از نوشته جات او، رساله ها و خطبه ها در دست مردم افتاده بود. برخی آن را تالی قرآن مجید و بعضی ناسخ قرآن حمید می شمردند. و گروهی از معتقدینش او را نایب امام و فرقه ای او را امام غایب و بعضی رسول خاتم می خواندند.
لهذا بر حسب امر همایون اعلا، او را به مجلس خاص حضرت ولیعهد [1]دولت ابد مهد آوردند. علمای اعلام و فقهای اسلام حاضر شده، به ملاقات و مقالات پرداختند. ملامحمد که به مذهب شیخ احمد احسائی بود، و حاجی مرتضی قلی مرندی، ملقب به علم الهدی و حاجی میرزا علی اصغر شیخ الاسلام و حاجی ملامحمود نظام العلما، با سید کمال احترام به ظهور آورده و در هنگام جلوس حضور حضرت شاهزاده اعظم، او را بر خود مقدم نشانیدند و ولیعهد نیز به او توجه و التفات نمود.
پیروان باب و بهاء از چه کسی پیروی می کنند؟ (بخش دوم: معرفی قصص العلما)
ادوارد براون شرق شناس و ایران شناس معروف انگلیسی که خود یکی از آگاهان تاریخ بابیت و مشکوک به جاسوسی و حتی تا حدودی مروج این فرقه می باشد [1]و برخی از کتب آنها را تصحیح و منتشر کرده است، قصص العلما را بهترین کتابی می داند که برای اطلاع از شرح حال روحانیون شیعی وجود دارد. به ویژه مطالب مربوط به شیخی ها و بابی ها را از اطلاعات گرانبهای این کتاب می داند که در کتاب های تذکره، بهتر از آن یافت نمی شود. براون در بخش دیگر از تاریخ ادبیاتش، قصص العلما را جزو کتاب هایی ذکر می کند که همواره مد نظرش بوده و بارها به آن مراجعه کرده و مطالعه آن را به مراتب آسان تر از روضات الجنات می داند. [2]
پیروان باب و بهاء از چه کسی پیروی می کنند؟ (بخش اول: معرفی منابع)
آزادی اندیشه و انتخاب از جمله مباحثی است که امروزه در ارتباط بین فرهنگ ها، بسیار محوری و دارای پتانسیل به چالش کشیدن ایدئولوژی ها و ادیان و عقاید مختلف می باشد. هنگامی که از سست بودن اندیشه یا روش و منش غیر منطقی و غیر اصولی فرقه یا گروهی سخن به میان می آید فورا قضیه ی آزادی اندیشه و انتخاب مطرح می شود:
- آقا جان! دوست داشتم این مسلک را انتخاب کنم به کسی هم ربطی ندارد. الآن زمانه آزادی اندیشه و انتخاب است. این کمترین حق را هم از ما می گیرید؟
در روزگاران اخیر این مطلب علی الخصوص در برخورد با فرقه ضاله بهائیت و حمایت از پیروان آن بسیار مطرح می شود.
